Vrees geen pijn; doe gewoon

Ik heb altijd een ongelovige fascinatie gehad voor het stoïcijnse motto: 'pijn is onverschillig'.

Het kost moeite dit te geloven. Maar ik voel toch intuïtief aan dat hier een wijsheid verborgen zit, als een zonnige open plek diep in het donkere woud. Tijdens mijn boswandeling vang ik zo nu en dan een zonnestraaltje op dat me in de richting wijst van die open plek.

Deze blog is zo een zonnestraaltje op mijn zoektocht.

Wandel een eindje mee met me. :)

--- 

Pijn is onverschillig. Deugd niet. Pijn bestaat wel. Deugd ook.

Wie volslagen deugdelijk handelt, handelt naar beste kunnen. De deugdzame mens is hij die zijn best doet.

De pijn, zorgen en tegenslagen die niet vermeden kunnen worden door je best te doen liggen buiten onze macht. We moeten hen aanvaarden als fatum. Zulke dingen horen nu eenmaal bij het leven.

Wat belangrijk is, is wat we doen met die dingen die wel in onze macht liggen. Ik spreek uit ervaring dat wanneer je wat binnen je macht ligt aanpakt en niet uitstelt, je wel niet volledig bevrijd van pijn zal zijn, maar wel van onrust.
Op zo'n moment is je leven zoals het voor jou hoort te zijn.

Doe wat je zelf nodig vindt!

De troost van de eindigheid

Ik ben sinds enkele dagen een boek aan het lezen over doodsangst en de omgang daarmee. Uit dat boek komt vrij overtuigend naar voor dat de overgrote meerderheid van onze echte zorgen gefundeerd zijn in het besef van onze eigen sterfelijkheid, en bijhorende existentiële angst die daaruit geboren wordt.

De schok die zo'n besef teweeg brengt wanneer het bewust onder ogen gekomen wordt kan een enorme positieve invloed op je leven hebben. Je wordt er een beter mens van. Je leert beter leven. 

Om die reden beoefenden de stoïcijnen dan ook dagelijks de kunst van het zich voorstellen dat het allerergste ook werkelijk ging gebeuren. Oefeningen in het sterven.

Maar wat ik niet helemaal kan bevatten is hoe dit alles te rijmen met een persoonlijke ervaring die ik vaker had. Ook daarnet. De gedachte aan mijn eindigheid is een enorme troost! 

Niet dat ik wil sterven, verre van! Maar wanneer ik overmand word door angst, verdriet, verveling of ongeduld werkt de gedachte dat het eindig is enorm kalmerend. Het gaat wel over. En dat is ook zo, argumenteer ik dan voor mezelf, want je gaat ten slotte dood. 

Dit klinkt nu wel heel donker, maar dat is het niet. De dood is slechts een troefkaart die de eindigheid van wat ik ook mag doormaken garandeert. 

Maar door daar aan te denken wordt ook mijn herinnering gewekt: in mijn herinnering was alles ook eindig. Rouw, angst, verveling, pijn, frustratie, woede. Er kwam altijd wel een moment waarop het stopte. Dus wat ik nu voel, dat moet toch ook ooit eens stoppen? 

Kalmeer maar, het gaat wel over.

Wat is filosofisch denken?

Sinds kort volg ik een cursus Socratisch ondervragen. Deze cursus heeft me vandaag geïnspireerd één aspect van het pentapharmacon met een grote helderheid uit te leggen.

Ik weet dat wat volgt enigszins abstract en technisch is, maar het is een goede toelichting op 'stel doelen'.

---

De kunst van het aanleren van filosofie zou aldus Nelson liggen in het er toe brengen van de student om zijn eigen rede (vermogen tot logisch denken) te koppelen aan concrete voorbeelden uit zijn eigen ervaring, zodat hij dankzij deze koppeling tot een oordeel komt. 

Dit vind ik een interessante combinatie. Het is ook exact wat er vervat zit in de eerste peiler van het pentapharmacon: namelijk rondkijken (zintuigen gebruiken) en de rede hierop betrekken (conclusies trekken en inconsistenties wegwerken). 

Twee gerelateerde aanvullingen echter. In het pentapharmacon kijkt men niet alleen om zich heen, maar ook in zichzelf: herinneringen, aanwezige opvattingen en wat nog veel belangrijker is: de eigen emotionele wereld. Ook daarop wordt de rede toegepast. Ten slotte zijn dit ook ervaringsgegevens: 'ik ben kwaad' is even feitelijk als 'ik zit op een stoel'.

Nu, in emoties zit steevast een curieus staartje verstopt, genaamd onze verlangens. Emoties bevatten altijd een component van verlangen of intentie.

Wat het pentapharmacon voorschrijft is niet alleen een betrekking van ervaring en rede op elkaar, maar eveneens een betrekking van de wil op beiden. De ware oefening in filosofie ligt dus voor mij in het koppelen van de eigen rede aan de eigen verlangens, gebruikmakend van de eigen ervaringen om zo tot een praktisch oordeel te komen.