Als ik persoonlijk nadenk over wat er toe doet in het leven, kom ik op het volgende uit: het nastreven van je dromen, proberen realiseren van je doelen, ja, in feite: doen wat je echt wil doen. Doorgaans komt dit neer op enerzijds doen wat betekenisvol is voor jou en anderzijds doen wat je leuk vindt.
Pijn staat dit in feite niet in de weg. Het is perfect mogelijk zowel betekenisvol als leuk te leven met pijn in datzelfde leven. Kijk naar je eigen leven. Je doet (hopelijk) dingen die je belangrijk vindt, je hebt plezier én je hebt soms pijn.
Neem sport. Wie sport, beleeft hier plezier aan, maar ziet soms ook af. Ik denk persoonlijk aan aikido: hoewel ik soms blauwe plekken en zere polsen opdoe, blijf ik het leuk vinden. De twee staan elkaar niet in de weg. Hetzelfde geldt voor een kendo-toernooi. Achteraf zag ik altijd bont en blauw, maar het was zowel plezierig als betekenisvol.
Of kijk naar vrienden die de Dodentocht wandelen. Ik twijfel er niet aan dat ze hier plezier aan beleven. Maar ze zien ook af. En ach, wat een overweldigend trots gevoel moet hen dat achteraf opleveren!
Inderdaad: pijn overwinnen kan op zich zelf bijdragen tot een gevoel van betekenisvolheid, een overwinning. Maar zelfs als dat niet het geval is, doen we nog zo veel onaangename, ja, zelfs op een bepaalde manier pijnlijke dingen, die toch betekenisvol zijn. Niet in de minste: gaan werken. Vroeg opstaan, een job doen die je niet leuk vindt, omgaan met mensen waar je het niet mee kan vinden… het komt veel voor.
En ook studeren valt hieronder. Sure, normaal kies je een studie die je interessant vindt, maar de stress van deadlines en examens kunnen bezwaarlijk leuk genoemd worden. Toch zijn ze betekenisvol. Ofwel omdat ze je helpen je te verdiepen in de studie die jou boeit, ofwel omdat ze je verder helpen in het verwerven van een diploma waar je werk mee kan vinden, om op die manier een toekomst uit te bouwen.
Nu, veel pijn wordt veroorzaakt door het moeilijk of onmogelijk worden van je dromen, wensen, verlangens… denk aan de schrijver met alzheimer, de blinde regiseur, een kreupele atleet, of erger: een hoopvolle vader die zijn zwangere vrouw verliest, of minder dramatisch: een relatiebreuk. Die zaken doen pijn. Veel pijn. En dit net omdat er dromen onbereikbaar worden.
Maar ook fysieke pijn kan het leven ondraaglijk maken. Wie chronish lijdt, zal nog weinig plezier kunnen beleven aan het leven – plezier, één van die twee grote doelen in het leven.
Wat er voor mij hier toe doet is dat de pijn zo intens is, dat er geen plaats voor plezier meer is: het wolkendek is zo dicht, dat er geen zonnestraaltje meer door valt. Het is dat zonlicht, dat ik belangrijk vind, dat voor mij een teken van leven is. De wolken zijn maar een bijverschijnsel, en niet de hoofdzaak.
Pijn vermijden kan dus een doel tot een middel zijn, maar het is nooit een einddoel.
