Controledwang, wantrouwen en levenskunst

Afspraken, adviezen, aanwijzingen: het zijn informatieve en goedbedoelde aansporingen die samenwerking in de hand werken. Als mensen willen samenwerken, moeten ze communiceren.

Echter, het voorschrijven van strikte gedragsregels en verboden (met boete of straf bij overtreding) zijn van een geheel andere aard. Tenzij wie ze oplegt voldoende macht heeft ben ik van mening dat zij de zaken er eigenlijk erger op maken en samenwerking, rust en vrijheid hinderen. En dan nog…

Maar waarom? Denk eens na over de onderliggende veronderstellingen bij verplichtingen en nog meer bij verboden. Het is ten eerste de opvatting dat je medemens niet te betrouwen is! De regel gaat er van uit dat mensen het juiste gedrag wel niet zullen stellen, tenzij het afgedwongen wordt. Dat ze slecht van wil zijn, en bovendien dat ze niet fatsoenlijk voor zichzelf kunnen beslissen. 

Denk hier eens over na. Iemand die van het begin af slecht over je denkt. Hoe sta je daar tegenover? Onwillig natuurlijk! Als hij zonder reden denkt dat je een klootzak bent, ben je niet bepaald geneigd erg vriendelijk te blijven. En helaas wordt op die manier het wantrouwen een self fulfilling prophecy. Men gaat zich als een klootzak gedragen, of toch daartoe geneigd zijn.

Nu, de sfeer van competitie en tijdsdruk waar ik het gisteren over had is hier ook een mooi voorbeeld van. Als er continu een strijd van allen tegen allen is, dan wil dit natuurlijk tot op een zekere schaal zeggen dat je medemensen niet te betrouwen zijn - want ze zijn de competitie.

Ik zeg niet dat die regels en controledwang de oorzaak zijn van zo'n onaangename sfeer. Het is eerder andersom. Maar ik weet wel dat de controledwang het verder in de hand werkt, dat het een self fulfilling prophecy op culturele schaal aan het begaan is.

Nu, daarnet sprak ik over onderliggende veronderstellingen. Meervoud. De tweede aanname die onder regels en verboden ligt is die van het vrezen te falen. Daarmee bedoel ik dat de regels gericht zijn op het voorkomen van bepaald gedrag, in plaats van het willen bereiken van iets - zoals samenwerking.

Ik weet dat het een subtiel onderscheid is, en misschien kan ik het niet van de eerste keer duidelijk maken, maar zelfs regels die iets verplichten vallen in deze valkuil. En dit zal je wellicht verbazen, want op het eerste zicht hebben verplichte regels toch een positief doel? Bijvoorbeeld: betaal je belastingen. Dat is een positieve handeling, en geen vermijdingsgedrag. 

Maar schijn bedriegt! Onderliggend zit er wel een negatief doel, namelijk: men wil niet dat je niet betaalt. Snap je? Een dubbele negatie. Aangezien het een plicht is, wil men voorkomen dat je verzuimt te betalen. Indien de vrees te falen niet aan de wortel van deze regel had gelegen, dan was het eerder een verzoek of een advies geweest.
Anders gezegd bestaat de vrees te falen ook uit de gedachte dat als die regel niet gevolgd wordt, als het doel niet bereikt wordt, het wel eens slecht zou kunnen aflopen. Bijvoorbeeld zou de staatsstructuur bedreigd kunnen worden wanneer belastingen niet afdwingbaar waren.

Waarom is dit nu zo erg? Wel, hoe meer iemand een houding van 'ik mag niet falen' heeft, dan 'ik kan het maar proberen, wie weet', hoe minder hij gericht zal zijn op samenwerking. De neiging tot competitie wordt groter, de rust neemt af, onzekerheid groeit. Eigenlijk gaat die persoon meer gaan overleven, en minder gaan leven.

Regels die een gevoel van onveiligheid in de hand werken en een sfeer van overleven cultiveren worden best tot een minimum beperkt. Want het is volgens mij een verdienste van cultuur om ons net in staat te stellen ons te verheffen boven het overleven en ten minste voor sommige dingen in het leven de kans geeft een levenskunst te beginnen in plaats van een levensstrijd.
We zouden eigenlijk toe moeten werken naar een cultuur die het goede leven op zo veel mogelijk domeinen van ons leven mogelijk maakt. En dat voor zo veel mogelijk leden van onze cultuur, en misschien zelfs soort…


Edit: GAS-boetes zijn trouwens een voorbeeld van die controledwang.

Boswandeling van de tijd

We moeten meegaan met de tijd.

Doen we dit niet, raken we verder en verder achterop. Want hoe langer we vast houden aan voorbije tijden, hoe minder geschikt onze gedachten zijn om om te gaan met nieuwe tijden.

Toch is deze metafoor zonniger dan ze lijkt. Want hoewel iemand die werkelijk ver achterop geraakt een hele weg te gaan heeft wil hij de groep inhalen, is het wat de levenswandel betreft op elk moment mogelijk het verleden los te laten en de ogen te openen voor het zonlicht van vandaag, voor de veelbelovende mogelijkheden die er nu zijn.

Het verleden loslaten en niet meer blijven stilstaan bij dezelfde dode boom wil niet zeggen die boom vergeten, noch hem niet meer belangrijk vinden. Het komt er enkel en alleen op neer te beseffen en aanvaarden dat de boom dood is en we nu een heel ander panorama aanschouwen. Angst noch verdriet zijn goede redenen om vast te houden.

De waarde blijft, maar het is plaats ruimen voor iets nieuws.

Rustig, vrijer en vredevoller leven vandaag

Rustig, vrijer en vredevoller leven vandaag. Dat is min of meer de opzet van deze blog, zoals gisteren ook beloofd.

Hopelijk zijn jullie hier iets mee. :)

---

Als we vlug een diagnose van onze samenleving zouden maken, dan vallen ten minste de volgende drie symptomen op:

1) een te grote tijdsdruk, want alles moet zo snel en efficiënt mogelijk gebeuren, volgens de deadline;

2) een toenemende nood aan controle, voorspelbaarheid en dus formalisering, want alles moet volgens de voorschriften, wet, veiligheidsregels en vooral -verboden zijn;

3) steeds toenemende competitie met andere mensen, want we moeten het beter doen dan de ander, die onze concurrent is, de tegenstander! 

Ruw gesteld: mensen leven enorm gehaast, willen geen fouten maken vanwege de bikkelharde competitie en proberen daarom hun omgeving maximaal te beheersen. Daarom stel ik een remedie voor om de negatieve effecten van deze cultuur op ons persoonlijke leven wat te temperen.

Zo zouden we eens moeten proberen ons niet altijd te haasten, eens te voet te gaan in plaats van met de fiets of de auto, indien dat kan natuurlijk.
Wanneer we door de straten wandelen of aan het winkelen zijn, zouden we er eens op kunnen letten: mensen schieten schichtig langs elkaar heen, vaak geïrriteerd door het wat tragere oude koppel dat op hun pad loopt. Vaak kunnen we ook onszelf betrappen op het gevoel: 'ik moet hier snel weg zien te komen, ik moet doorstappen'.
Echter, lieve vrienden, tenzij we een aanwijsbare goede reden hebben, is er geen nood aan om ons zo te haasten. Waarom niet ons gemak te houden, eens rond kijken en proberen te genieten? Zelfs het stadsleven is gevuld met prachtige momenten, die allemaal aan ons voorbij gaan wanneer we ons haasten.
Goed, de ADHD-samenleving vraagt het van ons dat we snel zijn, maar alsjeblieft, laat ons proberen die haast geen deel van onszelf te maken en alle kansen aangrijpen om onze rust te bewaren.
En zelfs als er een grote tijdsdruk achter zit, meen ik dat we niet sneller dan nodig hoeven te zijn. Indien we niet snel genoeg kunnen zijn, wel, lieve vrienden, neem dan genoeg aan het besef dat we eigenlijk niet meer kunnen doen dan ons best.
Ja, ze kunnen ons berispen en zelfs beboeten. Maar waarom in vredesnaam het eigen gemak opgeven in een poging het beter te doen dan we eigenlijk maar kunnen, in een poging anders te zijn dan we eigenlijk zijn?
Heb genoeg aan jezelf! 

Naast de rust en het gemak, stel ik een terugkeer naar de spontaniteit voor. Geef toe aan spontane opwellingen (en bruisende ambities). Kom los van de vrees of het wel mag en volg je wensen, dromen en verlangens. Deze worden telkens geboren in het moment zelf, en niet vooraf bepaald door regels en verboden.
De enige echte goede reden om een handeling niet te stellen, is omdat je zelf vindt dat ze fout is, of omdat je zelf inziet dat het geen goed idee is. Bepaal dus uit jezelf wat je al dan niet gaat doen.

Ik wil hierbij ook nog opmerken dat iets niet fout is omdat een regel het verbiedt. 't Is eerder zo dat er een prijskaartje aan die daad verbonden is. En dat alleen maar wanneer mensen die de regel opleggen het te weten komen.

Wat ik in dit blokje tekst probeer te zeggen is: laat je gedrag en je plannen niet zomaar belemmeren door angst voor risico (vb falen, fysiek of sociaal schade oplopen) of het overtreden van regels. Vrees niet te falen, en je (her)vind je persoonlijke vrijheid!

Ongedwongen maar rustig, zo raad ik het u aan.

Een derde zinnig advies in deze stressvolle tijden waarin de toestand vaak hopeloos maar niet ernstig is, is dat van de vriendschap of vriendelijkheid.
Dit wil zeggen dat we in de eerste plaats steeds moeten pogen andere mensen niet als competitie of als vijand te zien. En zelfs als anderen ons als concurrent zien, doen we er goed aan zo veel mogelijk de competitie te mijden, tenzij strikt noodzakelijk.
We kunnen proberen meer aandacht te hebben voor de mogelijkheden en kansen die anderen ons bieden, en minder voor de hindernis of belemmering die ze zouden kunnen vormen, zodat we bewust worden van de dingen die we samen kunnen doen.

Kenmerkend aan vriendschap, is dat we een over het algemeen positieve waardering voor de persoon van onze vrienden hebben, en dat we geven om hun welzijn. Om het simpel te zeggen: hun zorgen zijn ook een beetje onze zorgen, en niet omdat we van hen afhankelijk zijn of we iets van hen willen, maar louter omdat we om hen geven.

Dus, meer praktisch stel ik voor te proberen in de sociale omgang kleine, vriendelijke gebaren te stellen. Glimlach regelmatig. Indien de kans zich voordoet: help je medemens – maar steeds op een rustige en ongedwongen manier, want het is geen plicht. Geef complimentjes en bemoedig vrienden en collega's die tegenslag hebben.
Ga na wanneer je plannen maakt of een werk probeert af te krijgen of je niet met anderen kan samenwerken om voor beiden het werk te verlichten. Schroom er ook niet voor hulp te vragen. Tenzij je goede redenen hebt, hou wat je doet niet verborgen voor de ander, maar praat er openlijk over en luister naar wat hem bezig houdt. 

Heb genoeg aan jezelf, maar wees blij met een ander!